هر آنچه که درباره ی فرش دستباف باید بدانیم
معرفی فرش دستبافت
کلمه فرش ریشه عربی دارد که به معنی گسترده است و به مواردی مانند قالی و پلاس گفته می‌شود. پس می‌توان گفت منظور از قالی دستبافت، زیراندازی است که به وسیله دست از تار و پود بافته می‌شود.
با پیشرفت تکنولوژی در بسیاری از زمینه‌ها از جمله تولید فرش، شاهد تغییر و تحولات بسیار عظیمی در تولید این محصول بودیم.
در واقع با گذشت زمان تحول شگرفی در تولید این محصول به وجود آمد و این امر موجب تنوع و زیبایی بی‌نظیر در معرفی فرش دستبافت به جهانیان شد.
موردی که موجب محبوبیت و مشهوریت انواع فرش دستبافت ایرانی شده‌است، مواد مصرف‌شده در این قالی‌ها بوده که دارای کیفیت و مرغوبیت بسیار بالایی هستند.
فرش‌های دستبافت تاریخی ایران
در کشور ما تولید این محصول از دیرباز رایج بوده و به واقع هر فرش یک اثر جاودان و ارزشمند به شمار می‌رود. اما در این میان فرش‌های دستبافت، تعدادی از آنها به شهرت رسیده‌اند که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم:
- قالی ترنج منظره حیوانات: دلیل محبوبیت این فرش استفاده از ابریشم در بافت آن است. رنگ قرمز و طرح‌های زیبای آن نظر هر بیننده ای را به خود جلب می‌کند.
- فرش بهارستان: این اثر فوق‌العاده مربوط به زمان خسرو پرویز است و به‌همین دلیل با لقب فرش بهار خسرو شناخته می شود.
- قالی دستباف عصر صفوی: عصر صفوی یکی از دوره‌های درخشان در زمینه تولید فرش و قالی به‌شمار می‌رود که حدود ۱۵۰۰ تخته از این کالای گران بها از این دوره به یادگار مانده است.
- قالی پازیریک: قدمت این فرش به ۲۵۰۰ سال می‌رسد و با حدود ۳۶۰۰ گره، در ابعاد ۲۱۰ در ۱۸۳ سانتی‌متر بافته شده است.
- قالی چلسی: قالی چلسی یکی دیگر از فرش‌های زیبای ایرانی است که در مجموعه فرش‌های موزه ویکتوریا و آلبرت در شهر لندن انگلستان نگهداری می‌شود.
انواع فرش دستبافت
در این بخش به بررسی انواع فرش دستبافت از نظر متراژ، جنس، بافت و طرح خواهیم پرداخت که مهم‌ترین مشخصات یک قالی برای خرید هستند.
ابعاد
فرش‌های دستبافت به‌طور کلی دارای ۳ وجه هستند، طول یا تار، پود یا عرض، پرز یا ارتفاع که همین ۳ باعث می‌شود که حالت، انواع و اندازه‌های مختلفی در آن ایجاد شود.
با وجودی که ابعاد قالی دستبافت می‌تواند مقادیر مختلفی را به‌خود بگیرد، اما به‌طور کلی ۴ استاندارد عمومی به نام های ۶متری، ۹متری، ۱۲متری و ۲۴متری هستند که بیش‌ترین میزان فروش را دارند.
متریال
وجود متریال باکیفیت یکی از وجه‌های اساسی تمایز قالی دستبافت با سایر فرش‌ها است که در ادامه به انواع آن خواهیم پرداخت:
- فرش‌های تمام پشمی: قاعده اصلی در تولید این نوع فرش که در بین عشایر رایج بوده این است که تار، پود و پرز هر ۳ از پشم حیوانات باشد. اما امروزه در بسیاری از موارد در تار و پود از پنبه استفاده شده و تنها پرزها به صورت پشمی بافته می‌شوند.
- فرش تمام ابریشم: این نوع فرش هم به‌لحاظ زیبایی و هم قیمت تقریبا در جایگاه بالاتری از انواع دیگر قرار می‌گیرد. چراکه هم پرز و هم چله آن از جنس ابریشم است.
- فرش گل ابریشم: در این نوع فرش، نقش‌ها دور حاشیه‌ها و معمولا چله، از جنس ابریشم بوده و در سایر نواحی، پشمی است.
- فرش کف ابریشم: این نوع فرش نیز مانند مورد قبل از جنس پشم بوده با این تفاوت که در زمینه خود به جای استفاده از پرز پشمی از پرز ابریشم استفاده کرده است.
- فرش سوف: در اصطلاح به این نوع قالی، پرز‌دار گفته می‌شود. زیرا در زمینه آنها پود ضخیم و نازک به‌کار گرفته‌شده و نقش گل و بوته‌‌های آن دارای پرز بلندتر است.
- فرش کرک ابریشم: این نوع فرش‌ها دارای پرزی از کرک و چله‌ای ابریشمی هستند که گاها جنس چله از جنس پنبه یا همان کتان است. البته این نوع فرش به خاطر قیمت بالا در بین عموم مردم خیلی رواج ندارد.
طراحی
هر استان یا منطقه‌ای طرح مخصوص به خود را دارد و با توجه به شکل ظاهری آن می‌توان فرش‌ها را طبقه‌بندی کرد.
از استان‌های صاحب سبک در تولید انواع فرش دستبافت می‌توان به کرمان، کاشان، تبریز، اصفهان و قم اشاره کرد.
ظرافت
رج‌شمار فرش دستبافت، یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های آن است که در کیفیت، قیمت، و ظرافت یک فرش بسیار حائز اهمیت است. معمولاً فرش دستبافت را برحسب ظرافت، در ۳ گروه مهم به‌شرح زیر تقسیم بندی می‌کنند:
- فرش درشت‌‌بافت: فرشی که رج‌شمار آن بین ۱۵ تا ۳۰ رج است.
- فرش نیمه‌ریز و ریزبافت: از ۳۰ تا ۴۵ رج فرش نیم‌ریز و از ۴۵ تا ۶۰ رج، ریزبافت به‌شمار می‌رود.
- فرش ممتاز: معمولا از ۹۰ رج به بالا است. در بین انواع فرش دستبافت این نوع قالی‌ها قیمت بالاتری نسبت به سایر گزینه‌ها دارند.